تروما در دندان کودکان
فهرست محتوا
ضربه به سیستم دندانی اورژانس تلقی می گردد و درمان سریع و به موقع در پروگنوز آن تاثیر بسزایی دارد . دیدگاه کلی در هر ضربه بعد از آرام کردن والدین و کودک مضطرب اطمینان یافتن از هدم ضربه به سیستم مغزی (CNS) می باشد و هر گونه یافته در این راستا مانند: از دست دادن هوشیاری، عدم تعادل و یا حالت تهوع و … دلیل ارجاع سریع کودک به متخصص مربوطه می باشد . در صورت عدم درگیری CNS درمان، معطوف به سیستم دهانی – فکی کودک می گردد . مسلما در صورت وجود پارگی زبان، لب ها یا مخاطو خونریزی شدید، انجام بخیه مناسب اهمیت پیدا می کند.
وضعیت بیمار از لحاظ واکسن کزاز چک شده و در صورت نیاز، واکسیناسیون یا تتاگلوبولین تجویز می گردد. تزریق مجدد واکسن بستگی به وضعیت واکسیناسیون کودک و زمان گذشته از آرین یادآور دارد .
اگر صدمه در محیط آلوده اتفاق افتاده باشد و 5 سال از تزریق واکسن یادآور گذشته باشد تزریق مجدد واکسن ضروری است تجویز سیستمیک آنتی بیوتیک ها در آسیب های محدود به دندان ها (غیر از Avulsion) تاثیری در پروگنوز درمان نداشته و توصیه نمی شود در حالیکه تجویز آن در شکستگی های استخوانی باز و زخم های عمیق ناحیه سر و صورت الزامی است .
اصول معاینه
استفاده معمول از برگه ارزیابی و فرم اطلاعات جهت دندان صدمه دیده در معاینه اول و معاینات بعدی مفید است . در این فرم باید مجموعه ای از سوالات اساسی و مشاهدات مهم که توسط دندانپزشک یافت می شود گنجانده شود .
بیمار از نظر زمان ایجاد آسیب و چگونگی ایجاد آن ارزیابی می شود. اصولا پیش آگهی دندان صدمه دیده صرف نظر از نوع صدمه اغلب به میزان زیادی بستگی به طمان سپری شده بین وقوع حادثه و زمان درمان دارد .
گرفتن تاریخچه کامل دندانپزشکی، سابقه وجود یا عدم وجود ضربه های قبلی به دندان ها را نشان می دهد . ضربه مکرر به دندان در کودکانی با دندان های قدامی بیرون زده و آنهایی که فعالیت ورزشی دارند غیر معمول نیست. سابقه صدمه به دندان پیش آگهی آن را ضعیف تر می کند.
محل وقوع حادثه نیز اطلاعاتی در مورد احتمال آلودگی و نیاز یا عدم نیاز به واکسن ایمنوگلوبولین فعال می دهد.
چگونگی وقوع حادثه اطلاعاتی مربوط به شدت حادثه در اختیار دندانپزشک می گذارد. با بررسی سؤالاتی در این زمینه می توان احتمال سوء رفتار با کودک (Child abuse) را مورد بررسی قرار دارد.
در مواردی که کودک زخم ها و جراحات مختلف در صورت و بدن در مراحل مختلفی از ترمیم و التيام را دارند و گفته های والدین با مشاهدات کلینیکی همخوانی ندارد، احتمال سوء رفتار با کودک ممکن است، مطرح گردد. بخصوص اگر کودک مدت زمان طولانی پس از آسیب به کلینیک آورده شود.
جهت ضربه وارد شده نیز اطلاعاتی را فراهم می کند. مثلا در ضربه به چانه احتمال شکستگی سمفيز، کندیل و شکستگی تاج، ریشه دندان های خلفی وجود دارد. پس وجود علائمی مانند زخم در چانه دندانپزشک را ملزم به دقت بیشتری در زمینه بررسی صدمات احتمالی مربوطه می نماید.
پس از انجام تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی معاینه کلینیکی آغاز می شود. توجه صرف روی دندان شکسته یا جابه جا شده ممکن است دندانپزشک را از تشخیص سایر صدمات مهم غافل کند. بنابراین باید معاینه را با یک روش منظم و سیستماتیک انجام داد.
به طور معمول معاینه جهت تشخیص از خارج دهان شروع می شود.
اسکلت استخوانی صورت باید لمس گردد تا ناهماهنگی ایجاد شده در استخوان در صورت وجود، کشف و تفسیر شود. زخم های خارج دهانی و کوفتگی و محل آن حائز اهمیت است. مفصل گیجگاهی فکی باید لمس شود و عملکرد فک پایین در تمامی حرکات خارج مرکز (excenteric) ثبت گردد.
معاینه داخل دهانی
وجود اجسام خارجی در لب باید مشخص شود معمولا وجود دو خط بریدگی موازی در لب بیانگر وجود و فرورفتن جسم خارجی در لب می باشد . برداشتن به موقع آن مانع ایجاد عفونت و فیبروز تغییر شکل دهنده می شود . جهت اطمینان از وجود جسم خارجی در لب تهیه ی رادیوگرافی از مخاط لب وجود و محل آن را مشخص می کند.
خونریزی و هماتوم های داخل دهانی نیز باید مورد بررسی قرار گیرنده مانجه وجود هماتوم در زیر زبان می تواند نشانگر شکستگی سمفیز مندیبول باشد.
ترومای ناحیه فک و صورت ممکن است مجموعه ای از چند آسیب مختلف باشد. با توجه به هدف درمان و کم کردن عوارض احتمالی توالی خاصی در درمان باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال در ترومایی که منجر به اینتروژن دندان دائمی همراه با شکستگی زائده آلوئول شده است. در ابتدا تثبیت (fixation) زانده آلوئول و اسپلینت (splint) آن لازم است و نمی توان درمان های اکستروژن کردن دندان را به محض مراجعه شروع کرد (مگر اکستروژن به طریق جراحی) که ممکن است به طور همزمان صورت گیرد.
اگر در معاینه، شکستگی فک تشخیص یا مورد ظن قرار گیرد، درمان آن بر صدمات دندانی اولویت دارد و بیمار باید جهت تثبیت و یا هر اقدام مورد نیاز به جراح ارجاع داده شود. در غیر این صورت درمان محدود به مخاط آلوئول و دندان ها خواهد شد. لازم به ذکر است که در هر گونه ترومای به سیستم دندانی – فکی (خصوصا صدمات جابه جایی) حفظ و برقراری بهداشت دهان و استفاده از دهان شویه ها کمک زیادی به پروگنوز درمان می کند. بدیهی است بیمار باید حداقل تا التيام اولیه ( ۷ – ۱۰ روز) رژیم غذایی نرم داشته باشد تا از ترومای مجدد به دندان جلوگیری شود.
بعد از ثبت این شواهد هر دندان از نظر شکستگی و جابه جایی معاینه می شود. اکلوژن بیمار چک می گردد. به هم خوردن اکلوژن بیمار می تواند بیانگر شکستگی فک یا زائده آلوئول باشد در ارزیابی حرکت دندان های صدمه دیده، چنانچه با حرکت یک دندان، دندان های مجاور آن حرکت کنند می تواند نشانه شکستگی زائده آلوئول باشد.
دندانهای صدمه دیده از لحاظ حیات پالپ ارزیابی می شوند که الب بیشتر به عنوان یک Base line (مدرکی) در معاینه های پیگیری مورد استفاده قرار می گیرد.
تست های گرمایی یا الکتریکی، خصوصا در دندان های شیری پاسخ قابل اعتمادی ندارد. در دندانهای دائمی نیز ممکن است دندان به علت صدمه در حالت شرک باشد. فرد نیز به علت وضعیت روانی ناشی از حادثه توانایی پاسخ دقیق را ندارد، جدا از اینکه تست های حیات پالپ جواب های مثبت با منفی کاذب دارد . تست های جدید جهت ارزیابی حیات پالپ که وجود جریان خون در پالپ را مشخص می کند ارزیابی دقیقتری از سلامت پالپ عرضه می نماید.
رادیوگرافی
رادیوگرافی بخش مهمی از مراحل تشخیص و درمان صدمات دندانی است و می توان شکستگی ریشه، میزان تکامل ریشه، اندازه اتاق پالپی، رادیو لوسنسی ها و موقعیت دندان نروئیده و وجود قطعات دندانی در بافت های نرم را مشاهده کرد.
حتی عدم وجود علامت خاص در رادیوگرافی به عنوان مدرکی جهت مقایسه در رادیوگرافی های پیگیری (follow up) ارزشمند می باشد .
برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین مرکز دندانپزشکی در کرج مراجعه نمایید .
